Als je in de bergen loopt, kan het voelen alsof je alleen op de wereld bent. Toch bruist het vaak van het leven in de bergen. Als je goed om je heen kijkt kun je allerlei dieren tegenkomen, zoals de steenbok, gems of bergmarmot. En ook in de lucht zie je bijzondere dieren, zoals de vale gier of lammergier. Maar hoe kun je ze herkennen en wat is bijvoorbeeld het verschil tussen een steenbok en gems?
Na een blog over alpenbloemen kon een blog over de fauna van de bergen natuurlijk niet achterblijven. Onderstaande dieren kun je regelmatig tegenkomen in de bergen, waaronder de Alpen en Pyreneeën.
Steenbokken
Steenbokken staan zeker op mijn lijstje favoriete dieren in de bergen. Ze zijn niet erg schichtig, waardoor je er regelmatig een vlakbij ziet staan. Je vindt de steenbok voornamelijk boven de boomgrens, bijvoorbeeld in de Vanoise, Écrins, het Stubaital of in het nationaal park Gran Paradiso. Tijdens onze wandeling naar de top van de Grand Veymont in de Vercors kwamen we zelfs een hele kudde tegen, die voor ons uit bleven lopen en ons als het ware naar de top begeleidden. De dieren zijn iets groter dan gemzen en worden ongeveer 130-145 cm lang en 80-100 cm hoog. De horens van mannetjes kunnen wel een meter lang worden, terwijl vrouwtjes hoorns hebben tot ongeveer 30 centimeter. Hun waarschuwingssignaal is vergelijkbaar met gemzen, maar is iets korter en scherper.
Gemzen
De gems is iets kleiner dan de steenbok. Ook hun hoorns zijn kleiner dan die van de steenbok en bij de mannetjes zijn ze haakvormig. Ze zijn vooral herkenbaar aan een gekleurde streep op de zijkant van hun kop. Je vindt de gems in de zomer in supalpiene en alpiene gebieden, tussen de 1.500-2.500 meter, bijvoorbeeld in het Massif des Bauges, in het gebied rondom de Gran Paradiso en we zagen er ook veel op de Tour des Glaciers de la Vanoise. Bijzonder is dat je ze ook buiten het hooggebergte vindt, bijvoorbeeld in de Auvergne. Gemzen maken een blatend geluid en als waarschuwingssignaal stoten ze een fluitachtig geluid uit door hun neusgaten.
Marmotten
Hoor je tijdens je wandeling een hoge, schelle fluittoon? Kijk dan eens om je heen of je een bergmarmot ziet zitten in het gras. Deze pluizige, vaak behoorlijk dikke beesten komen voor op zonnige, open hellingen tussen de 1.000-2.700 meter. Heel dichtbij komen lukt vaak niet, dan schieten ze snel hun holen weer in. Op veel verschillende plekken in de Alpen of Pyreneeën kun je ze tegenkomen, zoals bijvoorbeeld op de hoger gelegen weides van het Massif des Bauges. Ook marmotten vind je buiten het hooggebergte, zoals in de Auvergne.
Vale gieren
Gieren zijn in sprookjes vaak de slechteriken, maar die reputatie is onterecht. Gieren zijn namelijk de schoonmaakdienst van de bergen, want ze voeden zich met kadavers en houden zo de bergen opgeruimd. De vale gier heeft een spanwijdte tot 250 cm en een bruin verenkleed, met donkere veren aan de uiteinden van zijn vleugels en staart. De vale gier heeft een herkenbare witte kop en hals. Zijn lange nek is alleen bedekt met donsveren, waardoor deze aaseter zijn kop diep in een karkas kan te steken zonder te blijven haken. Je herkent de vale gier gemakkelijk aan zijn korte staart, die heel anders is dan de langwerpige staart van een lammergier. De vale gier komt in de Alpen voor tussen mei en september, maar je vindt ze ook bij Cauterets in de Pyreneeën en op de Route des Crêtes bij de Gorges du Verdon.
Lammergieren
Net als de vale gier leeft de lammergier van kadavers. Botten tot 18 centimeter groot kan hij zelfs in een keer doorslikken! Grotere botten laat hij vanuit de lucht naar beneden vallen, om vervolgens uit de kapotgevallen botten het merg te eten. Qua spanwijdte wint de lammergier het van de vale gier, met een doorsnede van 2,50 tot 2,82 meter. Hij heeft een witte borst, die hij vaak met rode klei bestrijkt. Parasieten die op de kadavers leven blijven hier in plakken als de lammergier zich voedt, zodat de vogel ze na zijn maaltijd gemakkelijk kan verwijderen. Dat je de lammergier nog in Europa kan bewonderen is heel bijzonder. Halverwege de 20e eeuw was de vogel in Europa vrijwel uitgestorven, maar in de Alpen is in de jaren ’70 een herintroductieproject gestart en je vindt de lammergieren nu bijvoorbeeld in de Vanoise en in de Écrins, bij La Grave. In de Pyreneeën vind je nog vogels uit de oorspronkelijke populatie.
Gidsje over bergfauna
Natuurlijk vind je in de bergen nog veel meer dieren, waaronder salamanders, hagedissen, slangen en allerlei vlinders. Ook zijn er minder voorkomende vogels te vinden, bijvoorbeeld de rode rotslijster die we in de Auvergne tegenkwamen. Om al deze dieren te kunnen herkennen, kun je bijvoorbeeld een gidsje aanschaffen met alle dieren van de Alpen en Pyreneeën. Deze zijn onder andere verkrijgbaar via De Zwerver of op Bol.com.
Rode rotslijster 
Tapuit
Hoi Marita,
Dank je voor deze leuke blog! Wij wandelden vorige jaar in de bergtoppen van Gran Paradiso en kwamen daar een flinke kudde steenbokken tegen op een rotspunt. Als we het pad bleven volgen zouden we vlak langs ze moeten en hen als het ware in de hoek van de rotspunt drijven. Best wel spannend vonden we dat. We hebben toen getracht op internet op te zoeken wat de beste manier is om er langs te gaan, maar konden niks vinden. Uiteindelijk zijn we heel langzaam er langs gelopen. Heb jij daar tips voor, hoe het beste te handelen in zulke situaties?
Groeten, Els
Eigenlijk heb ik nooit van slechte ervaringen gehoord met steenbokken, dus waarschijnlijk zouden wij hetzelfde doen – er langzaam langslopen. Maar ik ga eens opzoeken of daar meer over te vinden is!